ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ: «Ο κατακερματισμός της ενημέρωσης»
(Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο τύπο, στην εφημερίδα Καθημερινή, στις 29/12/2013)
Κάθε πρωί, όταν οι (διαρκώς αυξανόμενοι) χρήστες του “Facebook” και του “Twitter” ανοίγουν τον υπολογιστή τους, έχουν μια εικόνα του κόσμου εντελώς διαφορετική από εκείνες που είχαν οι γονείς τους.
Τίποτε δεν είναι εν-τάξει. Εκεί που οι καταναλωτές των παραδοσιακών μέσων είχαν πρώτο πρώτο το μεγάλο θέμα της ημέρας στο “Twitter” μπορεί να προηγείται μια είδηση του τύπου «Με ποια ζώδια ταιριάζουν οι Κριοί». Στο “Facebook” η τυχαιότητα της τροφοδοσίας με ειδήσεις ή όχι και τόσο «ειδήσεις» μπορεί να φέρει στα μάτια μας μια έρευνα για τους ψεκασμούς, που κοινοποίησε κάποιος ψηφιακός «φίλος».
Τα “Social media” δεν γκρέμισαν μόνο την ιεραρχία στην παραγωγή της ενημέρωσης (ένας πομπός πολλοί δέκτες) κονιορτοποίησαν την ίδια την ενημέρωση. Ίδιο χώρο (140 χαρακτήρες) καταλαμβάνει η είδηση «Ζεστό κρασί για πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό, αυτή τη δίαιτα θα ακολουθήσω στις γιορτές» με την είδηση «Πρόβλημα δημοκρατικής λειτουργίας στις χώρες με μνημόνιο εντοπίζει το Ευρωκοινοβούλιο» και μάλιστα μ’ αυτή τη σειρά. Κάποιος άλλος χρήστης μπορεί να μάθει για τη δίαιτα του ζεστού κρασιού αλλά να μην πάρει χαμπάρι την έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου και το αντίστροφο. Η «κατά παραγγελία ενημέρωση» που ρυθμίζουν οι χρήστες, μπορεί να μην έχει ως ενδιάμεσο τα ΜΜΕ που «στρέβλωναν» ή ιεραρχούσαν την πραγματικότητα, δημιουργεί όμως πολλές παράλληλες πραγματικότητες.
Γράφαμε και παλιότερα ότι η πληθώρα των διαύλων επικοινωνίας κατακερματίζει την κοινή εμπειρία που λειτουργούσε ως ενοποιητικό στοιχείο της κοινωνίας και τη θέση της παίρνουν αποσπασματικές εμπειρίες. Ήταν διαφορετικά, για παράδειγμα, όταν στην Ελλάδα υπήρχαν δύο τηλεοπτικά κανάλια (με καλό ή κακό πρόγραμμα- δεν έχει σημασία) και ολόκληρη η ελληνική επικράτεια είχε κοινό σημείο αναφοράς και θα είναι διαφορετικά όταν υπάρχουν 100 δορυφορικά κανάλια, 50 εφημερίδες και εκατομμύρια “web sites” στο “Internet”. Τώρα οι κοινές μας εμπειρίες κατακερματίζονται και η ενοποιητική ιδιότητα των ΜΜΕ αντιστρέφεται… Η άνθηση των τεχνολογιών επικοινωνίας φέρνει τον κόσμο πιο κοντά, τον ενοποιεί, αλλά ταυτόχρονα τον κατακερματίζει στο εσωτερικό του.
Είναι νωρίς να πούμε ότι η ιεραρχημένη από τα μαζικά μέσα ατζέντα είχε περισσότερα ευεργετικά αποτελέσματα απ’ ότι έχει η κατακερματισμένη εμπειρία που προσφέρουν τα νέα μέσα. Το καζάνι βράζει και όπως στην εποχή της πρώτης τυπογραφίας δεν ξέρουμε πού θα καταλήξουμε για να κάνουμε το λογαριασμό. Υπάρχει, όμως, μια πρώτη ένδειξη που πρέπει να προσέξουμε. Ολοκληρωτικές ιδεολογίες έχουν αναλογικά μεγαλύτερη διείσδυση στις νέες γενιές απ’ ότι στις παλιότερες. Αυτό πιθανώς να είναι απλώς στατιστική σύμπτωση με το γεγονός ότι οι νεότεροι έχουν αναλογικά μεγαλύτερο ποσοστό πρόσβασης στο Διαδίκτυο από τους πιο ηλικιωμένους. Όπως και να ‘ χει όμως το ζήτημα, ένα είναι σίγουρο: η μεγαλύτερη χρήση των νέων τεχνολογικών εργαλείων γνώσης δεν έλυσε τα παλιά προβλήματα της άγνοιας. Ακόμη και για τη φύση του φασισμού.